पर्यायवाची व विलोम शब्द || कक्षा 9 || पाठ के पर्यायवाची शब्द || पाठ के विलोम शब्द || पाठ के पर्यायवाची व विलोम शब्द ||
पाठ 2 दुःख का अधिकार
पर्यायवाची शब्द
1) मनुष्य – मानव, आदमी
2) बाजार – हाट, हटिया
3) वायु – पवन,समीर
4) बुढ़िया – वृद्धा, बूढी
5) उम्र – अवस्था, आयु
6) औरत – महिला,नारी
7) कपड़ा – वस्त्र,अंबर,पट
8) आँसू – अश्रु, लोचनाम्बु
9) आँखें – चक्षु, लोचन
10) बुखार – ताप,ज्वर
11) रास्ता – पथ,मार्ग
12) ईमान – सच्चाई, सत्यनिष्ठा
13) गम – दुःख, शोक
14) बदन – काया, शरीर
15) बेचैनी – परेशानी,व्याकुलता
16) अंदाजा – अनुमान, कल्पना
17) ज़मीन – धरा, पृथ्वी
18) दर्जा – स्थान, स्तर
19) बरकत – वृद्धि, लाभ
20) ज़माना – समय,युग
1) बिक्री – खरीद
2) अड़चन – सुगम
3) समीप – दूर
4) धर्म – अधर्म
5) ईमान – बेईमान
6) अँधेरा – उजाला
7) साहस – दुस्साहस
8) शोक – शोकहीन
9) वियोग – संयोग
एवरेस्ट मेरी शिखर यात्रा
पर्यायवाची शब्द
1) दल – झुंड, समूह2) ध्वज – पताका, झंडा3) नगर – शहर4) बर्फ़ – हिम, पाला5) रास्ता – पथ,मार्ग6) पर्वत – पहाड़, गिरि7) अग्र – आगे,आगामी8) कोशिश – प्रयास, प्रयत्न9) दोपहर – मध्याह्न, मध्यदिवस10) माता – जननी, अंबा11) पिता – जनक,जन्मदाता12) मृत्यु – निधन, काल13) धरातल – धरा , सतह14) कंधा – अंश, कंधर15) शिखर – चोटी , श्रृंग16) सिंह – केहरि, व्याघ्र17) कार्य – काज , काम18) तम्बू – साया, वितान19) सुबह – प्रात काल ,भोर20) शून्य – आकाश, आसमान21) देश – मुल्क, वतन22) अनूठी – अनोखा, अनुपम
विलोम शब्द1) प्रथम – अंत2) कठिनतम – सरलतम3) मृत्यु – जीवन4) स्पष्ट – अस्पष्ट5) स्वीकार – अस्वीकार6) अनिश्चित – निश्चित7) आरोहण – अवरोहण8) अस्थाई – स्थाई9) अनियमित – नियमित10) उपलब्ध – अनुपलब्ध11) पहला – आख़िरी12) रात्रि – दिवस13) अनुकूल – प्रतिकूल14) संतुलन – असंतुलन15) विख्यात – साधारण16) दृश्यता – अदृश्यता17) कृतज्ञ - कृत्घन
पाठ 3 तुम कब जाओगे अतिथि
पर्यायवाची शब्द
1) दिवस – वार, दिन
2) तारीख – तिथि, दिनांक
3) अतिथि – मेहमान, अभ्यागत
4) चाँद – शशि, सुधाकर
5) चरण – पद, पाँव
6) कमल – जलज, पंकज
7) पृथ्वी – धरा, वसुधा
8) आशा – उम्मीद, विश्वास
9) जिक्र – चर्चा, वर्णन
10) ऊष्मा – गरमी, ताप
11) आघात – चोट, प्रहार
12) अंतरंग – आत्मीय, घनिष्ठ
13) उपवास – व्रत, भोजनत्याग
14) किरण – रश्मि, शशि
15) संक्रमण – महामारी, छुआछूत
16) पत्नी – भार्या, अर्धांगिनी
1) ज्ञात – अज्ञातविलोम शब्द
2) निस्संकोच – संकोचरहित
3) उच्च – निम्न
4) उत्साह – हतोत्साह
5) आग्रह – अनाग्रह
6) अनौपचारिक –औपचारिक
7) राक्षस – देवता
8) सुलभ – दुर्लभ
9) आशा – निराशा
10) विश्वास – अविश्वास
पाठ 4 कीचड़ का काव्य
2) श्वेत – श्याम
3) उत्तर – दक्षिण, उत्तर
4) पृथ्वी – आकाश
5) तटस्थ – पक्षपात
6) समतल –असमतल
7) तृप्ति –अतृप्ति
8) जागृत – सुप्त
9)
तिरस्कार – सम्मान
1) मूर्ख – जड़ ,निर्बुद्धि
2) चालक – चपल , चतुर
3) ग़रीब – दीन, निर्धन
4) धन – संपत्ति, वित्त
5) प्राण – जीवन, जीवनशक्ति
6) स्वाधीनता – स्वतंत्रता, आज़ादी
7) संग्राम – युद्ध, लड़ाई
8) पवित्र – पावन, शुद्ध
9) पशु – जानवर ,चौपाया
विलोम शब्द
1) धर्म – अधर्म
2) साधारण – असाधारण
3) दुरूपयोग – सदुपयोग
4) अनिवंत्रित – नियंत्रित
5) स्वाधीनता – पराधीनता
6) निस्संदेह – संदेह्युक्त
7) संग्राम – संधि
8) उदार – अनुदार
9) नास्तिक – आस्तिक
10) लमजहब – मजहब
11) सदाचार – दुराचार
12) अपवित्र – पवित्र
13) सुगम – दुर्गम
विलोम शब्द
1) समान – असमान
2) प्रकाशित – अप्रकाशित
3) सुबह – शाम
4) अदृश्य – दृश्य
5) सत्य – असत्यअनायास – आयास
6) समर्थ – असमर्थ
रैदास
1) दीपक – दीया, चिराग
2) घन – बादल, मेघ
3) मोर – सारंग, मयूर
4) गोविंद – स्वामी, ईश्वर
विलोम शब्द
1) स्वामी – सेवक
2) प्रेम – नफ़रत
3) नरेश/बादशाह – रंक
4) बड़ाई – निंदा
5) स्वीकृत – अस्वीकृत
6) अनुज – अग्रज
7) विश्रांत – अविश्रांत
8) कोमल – कठोर
9) अंतिम – प्रारंभ
रहीम
1) प्रेम – स्नेह, प्यार
2) गाँठ – ग्रंथि, बंधन
3) पंक – कीचड़, कर्दम
4) उदधि – समुद्र, सागर
5) दूध – दुग्ध, पेय
6) नरेश – राजा, नृप
7) रवि – सूर्य – भानु
8) पानी – जल, नीर
9) तरवारि – तलवार, असि
10) मूल – जड़, बुनियाद
11) व्यथा – पीड़ा, दुःख
12) जलज – पंकज, सरोज
आदमीनामा
1) दुनिया – जग, संसार
2) बादशाह – सम्राट, राजा
3) तेग – तलवार, असि
4) नजीर – मिसाल, एक कवि
विलोम शब्द
1) स्वामी – सेवक
2) प्रेम – घृणा
3) नरेश – रंक
एक फूल की चाह
1) फूल - पुष्प, कुसुम
2) चाह – कामना, इच्छा
3) महामारी – संक्रमण, छुआछूत
4) तनु – शरीर, काया
5) अंधकार – तम, अँधेरा
6) शैल – पर्वत, नग
7) शिखर – चोटी, श्रृग
8) मंदिर – देवालय, देवस्थान
9) परिधान – वस्त्र, पट
10) माँ – अंबा, जननी
11) दंड – सजा, जुर्माना
12) बंधु – भाई, तात
13) ज्वर – बुखार, ताप
14) देवी – माता, अंबा
15) संध्या – सांयकाल, शाम
16) मधुर – मीठा, स्नेह
17) कलषु – पाप, कालिमा
18) शीश – सिर, मस्तक
19) मरघट – शमशानघाट, देहावसानस्थल
1)
विश्रांत – अविश्रांतपाठ 6 शुक्रतारे के समान
विलोम शब्द
1) समान – असमान
2) प्रकाशित – अप्रकाशित
3) सुबह – शाम
4) अदृश्य – दृश्य
5) सत्य – असत्यअनायास – आयास
6) समर्थ – असमर्थ
काव्य खंड
रैदास
1) दीपक – दीया, चिराग
2) घन – बादल, मेघ
3) मोर – सारंग, मयूर
4) गोविंद – स्वामी, ईश्वर
विलोम शब्द
1) स्वामी – सेवक
2) प्रेम – नफ़रत
3) नरेश/बादशाह – रंक
4) बड़ाई – निंदा
5) स्वीकृत – अस्वीकृत
6) अनुज – अग्रज
7) विश्रांत – अविश्रांत
8) कोमल – कठोर
9) अंतिम – प्रारंभ
रहीम
1) प्रेम – स्नेह, प्यार
2) गाँठ – ग्रंथि, बंधन
3) पंक – कीचड़, कर्दम
4) उदधि – समुद्र, सागर
5) दूध – दुग्ध, पेय
6) नरेश – राजा, नृप
7) रवि – सूर्य – भानु
8) पानी – जल, नीर
9) तरवारि – तलवार, असि
10) मूल – जड़, बुनियाद
11) व्यथा – पीड़ा, दुःख
12) जलज – पंकज, सरोज
आदमीनामा
1) दुनिया – जग, संसार
2) बादशाह – सम्राट, राजा
3) तेग – तलवार, असि
4) नजीर – मिसाल, एक कवि
विलोम शब्द
1) स्वामी – सेवक
2) प्रेम – घृणा
3) नरेश – रंक
एक फूल की चाह
1) फूल - पुष्प, कुसुम
2) चाह – कामना, इच्छा
3) महामारी – संक्रमण, छुआछूत
4) तनु – शरीर, काया
5) अंधकार – तम, अँधेरा
6) शैल – पर्वत, नग
7) शिखर – चोटी, श्रृग
8) मंदिर – देवालय, देवस्थान
9) परिधान – वस्त्र, पट
10) माँ – अंबा, जननी
11) दंड – सजा, जुर्माना
12) बंधु – भाई, तात
13) ज्वर – बुखार, ताप
14) देवी – माता, अंबा
15) संध्या – सांयकाल, शाम
16) मधुर – मीठा, स्नेह
17) कलषु – पाप, कालिमा
18) शीश – सिर, मस्तक
19) मरघट – शमशानघाट, देहावसानस्थल
विलोम शब्द
2) कोमल – कठोर
3) कृश – अकृश
2) पत्र – पत्ता, खत
3) अग्नि – अनल, पावक
4) रक्त – खून, लहू
5) पथ – रास्ता, मार्ग
6) स्वेद – पसीना, श्रमश्रू
2) स्मृति – याद, याददाश्त
3) मुल्क – देश, वतन
4) मशहूर – प्रसिद्ध, विख्यात
5) जख्म – घाव, चोट
6) अकसर – प्राय:, बहुधा
HARSH LATA ATRI
nice
ReplyDelete